آب از ديرباز و از بدو پيدايش حيات ،نقش اساسي در ادامه زندگي و طبيعتاً درموجوديت انسان ايفا کرده است. نقش آب در پيدايش و رشد حيات در نظريه‌هاي علمي نيز مدتها مورد توجه دانشمندان قرار گرفته و امروزه همه در آن اتفاق نظر دارند. آب همچنين بشر را به ايجاد شاهکارهاي فوق العاده مهندسي سوق داده است وساخت آبـراههاي سنـتي در دوران اوج قدرت امپراتوري روم وايران، ساخت سد هاي کوچک ،حمامهاي عمو مي ،چاهها و قنوات باقي مانده و لوله کشي هاي سفاليني مصداقي از شاهکارهاي فوق مي باشند .
در طول تاريخ اب عامل مهمي در شکل دادن به روش زندگي بشر توسعه تکنولوژي ،زبان، وفرهنگ بوده است. مع الوصف هزاران سال است که انسان به طريق مختلف با انجام فعاليتهاي کشاورزي و صنعتي و… به راحتي اب اين نعمت مقدس خداوندي را الوده مي نمايد .رشد روز افزون جمعيت و بدنبال ان افزايش نياز به امکانات و مواد اوليه باعث شده است که آبهاي زير زميني وسطحي با مواد شيميايي جديدي آلوده شده و با گذشت زمان مخازن اب سالم وگوارا به تدريج آلوده شده و کيفيت آب بخصوص منابع محدود آب شيرين کاهش يابد.هدف ازمقاله مروري براهميت وارزش آب ازنظراسلام وقرآن کريم است.
مواد وروشها:
اين مطالعه بااستفاده ازمقالات،کتابها،سايتهاي اينترنتي ونيز بااستفاده ازآيات قرآن کريم جمع آوري شده است
يافته ها:
در بيشتر اديان ازجمله اسلام،مسيحيت ويهوديت آب ماده پاک کننده محسوب مي شود.در دين اسلام تنها پس از وضو گرفتن(شستن بخش هايي از بدن با آب پاک) مي توان فريضه نماز را بجا آورد.
دخالت درجريان طبيعي آبها درجهان اسلام از روزگار ي که مردم اين سرزمينها پي به ارزش کشاورزي برده اند اغاز شد و اثار اين گونه دخالتها در بين النهرين و حاشيه دجله و فرات از هزارهاي ششم پيش از ميلاد بدست امده است.
ظاهرا قديم ترين نوشته در باره سدهاي آب همان است که در عهد عقيق درباره برکه حضرت سليمان ع آمده است . اين برکه ها در جنوب بيت الحم جاي داشته است و هدف از ايجاد آنها اين بوده که آب باران در آنها جمع شده و از قنات مخصوصي به اورشليم جاري مي شد .
در قران مجيد هم ذکري از عرم به ميان امده است (فاز سلنا عليهم سيل العرم – سباء آيه 34)اين ظاهرا همان سدي بود که بلقيس در ميان دو کوه با سنگ و قير ساخته بود تا آب باران در آن جمع شود .در سالها ي اوليه فتح ايران فاتحان عرب آب شناسان آزموده ايراني را از سيستان به مکه برده تا در اطراف شهر مزارع کشاورزي احداث نمايند
در ابتدا وسرآغاز بخش عبادات فقيهان مبحث طهارت را مطرح مي کنند وبه بررسي احکام انواع آبها مي پردازند که خود نشان دهنده اهميت اين موضوع مي باشد ومي توان گفت مدخل وسر آغاز مباحث فقهي با روشني وطراوت آب شادابي مي يابد.(5)
اهميت وجايگاه آب درقرآن ازسويي ومفهوم عيني آن براي انسان ها وملموس بودن آن ودرعين حال لطافت وطراوت آن از سويي ديگر موجب شده است تا درقرآن کريم از براي بيان مفاهيم عالي درقالب تشبيه وتمثيل استفاده شود.(6)
با توجه به اين که دين مقدس اسلام از کوچکترين مسائل زندگي بشر فروگذار ننموده و آيات مقدس قرآن کريم به صورت مکرر نسبت به اهميت اين ماده در زندگي بشر اشاره نموده، با نگاه اجمالي به آيات قرآن کريم اشارات خداوند متعال به آب را بررسي مي‌نماييم.
در 33 آيه از قرآن کريم خداوند ميفرمايد: بعد از خلقت آسمان‌ها و زمين ما آب رافرو فرستاديم تا زمين مرده را زنده نمايد و آب را مايه حيات و منشاء تمامي گياهان و حيوانات و مايه هستي مي‌داند آيات فوق عبارتند از:
سوره‌هاي نحل آيه 10، ق آيه 9، نحل آيه 65، نمل آيه 60، عنکبوت آيه 63، روم آيه 24، مرسلات آيه 27، اعراف آيه 57، يونس آيه 24، هود آيه 7، ابراهيم آيه 32، حجر آيه 22، بقره آيه 164، فصلت آيه 27، زخرف آيه 11، کهف آيه 45، طه آيه 53، حج آيه 5، حج آيه 63، مؤمنون آيه 18، اعراف آيه 48، عبس آيه 25، نباء آيه 14، لقمان آيه 20، فاطر آيه 27، زمر آيه 21، انبياء آيه 30، ملک آيه 30، نور آيه 45، فرقان آيه 53، سجود آيه 8، مرسلات آيه 20، طارق آيه 6.
1- در قرآن به خاطر تقرب فوق العاده آب وزندگي وحيات درچندين مورد حيات انسانها وزندگي به آب نازل گشته از آسمان تشبيه شده است درآيه45 سوره کهف خداوند حيات وزندگي آدميان را به آبي تشبيه نموده که از آسمان فرود مي آيد وموجب ونمو نباتات مي گردد وسپس دوران کوتاه حيات نباتي آن به انجام وپايان مي رسد.نکته بسيار زيبا درهمان اصل تشبيه است که حيات،آب است وآب،حيات است. رويش ورشد نيز از برکات همين آب حيات است.نقش محوري آب درحيات وزندگي بشريت موجب گرديده است که خداوند سبحان خواندن خويش ونحوه خدا خواني را به نوعي به آب تشبيه نمايد وباطل جويان وگمراهان رابه کساني تشبيه سازد که به سوي آب دست دراز مي کنند تاقدري از آن را به لبان تشنه خويش رسانند اما هرگز کامشان سيراب نمي گردد در آيه 14 سوره رعد به اين موضوع اشاره شده است.(6)
امروزه انسان در کنکاش و جستجو در ساير کرات قبل از هر چيز به دنبال وجود و عدم وجود آب ميباشد. آخرين تحقيقات انجام شده در کره مريخ بيانگر اين است که زماني رود‌هايي از آب در آن جريان داشته و لذا امکان زندگي در آينده در کره مريخ و ساير کرات توسط دانشمندان در حال بررسي است. کره زمين تنها سياره منظومه شمسي است که در سطح آن بقدري آب وجود دارد که اقيانوسها بوجود آمده‌اند و 71% کره زمين به وسيله آب پوشيده شده است. کل تاريخ زمين با تاريخ اقيانوسها پيوند داشته است. اقيانوسها اعمال اساسي سطح زمين را تنظيم مي‌کنند. آنها منابع اصلي آب‌هايي هستند که در روي سطح زمين به صورت باران و برف بارش مي‌کند. باتوجه به ظرفيت حرارتي زياد آب، اقيانوسها يکي از مهمترين تنظيم‌کنندگان وضع آب و هوا ميباشد. در کره زمين بجز هوا هيچ ماده شيميايي ديگري به اندازه آب براي ادامه حيات اهميت ندارد و هيچ ماده ديگري به اندازه آب جزء محيط فيزيکي زمين محسوب نمي‌شود. بخار آن تشعشعات را جذب مي‌کند تا تعادل حرارتي مناسبي براي محيط زندگي ما بوجود آورد و به صورت مايع موجب فرسايش خاک و شکل گرفتن کره زمين مي‌شود خاک مفيد توليد مي‌کند مواد معدني و شيميايي دفعي از فعاليتهاي صنعتي و کشاورزي را در خود حمل و بهترين وسيله دفع مواد فوق بوده و خواهد بود.
اگر امروزه انسان قرن بيست و يکم به اين نکته پي برده است که يکي از نتايج ناگزير رشد صنعت و تکنولوژي و جوامع انساني آلودگي روز افزون منابع آب سطخ و زيرزمين ميباشد و به صورت يک فاجعه زيست محيطي در حال بروز است ده‌ها قرن قبل در کتاب آسماني دين مبين اسلام خداوند متعال به اهميت و ارزش اين ماده حياتي به دفعات و به عناوين مختلف اشاره فرموده و پيرامون آن احاديث و روايات مختلفي از ائمه معصومين نقل شده است... در دنياي کنوني يکي از شاخص‌هاي توسعه همه جانبه جوامع وجود منابع آب ميباشد. خشکسالي‌ها و کمبود روزافزون آب در بسياري از نقاط دنيا، بشر را به تعمق بيشتر و پي بردن به ارزش اين اده حياتي وادار نموده و بسياري از برنامه‌ريزي‌هاي اساسي کشورها در خصوص استفاده بهينه و صحيح از اين تعمت خداوند ميباشد.
2- خداوند متعال در آيه 43 سوره نساء و آيه 6 سوره مائده سفارش مي‌نمايد که براي طهارت و تطهير شدن و آماده شدن براي عبادت خداوند از آب استفاده نماييم.يعني خداوندآب را عامل وابزار اصلي طهارت قرار داده است.
در آيه اي خداوند ميفرمايد:وآبي از آسمان برايتان فرستاده شد تا شما را با آن پاک کند وپليدي شيطان را از شما دور سازد. دراين آيه نقش پاگيزگي وطهارت بخشي آب توام با تاکيد اشاره شده است.در اسلام نماز رکن اصلي دينداري وراهکار عمده ارتباط مخلوق وخالق بوده وقدم اول در برپايي نماز انجام وضو مي باشد يعني اين عبادت عظيم ومهم مدخلش آب وطهارت با آب است وگويا براي ارتباط با خدواند بوسيله نمازهم، احتياج به شادابي وطراوت بخشي اين پديده عظيم واين نعمت بزرگ الهي است.(5)
آب ماده فوق‌العاده‌اي است که در کليه خواص فيزيکي و شيميايي خود نسبت به ترکيبات مشابه فوق‌العاد ميباشد. يکي از خواص قابل توجه و مفيد آب قابليت بي‌نظير آن به عنوان حلال است در حقيقت آب را يک حلال جهاني مي‌نامند زيرا بسياري از مواد شيميايي شناخته شده در جهان در مقادير مختلف در آن محلول مي‌باشند و پس از عمل انحلال هيچ‌گونه تغييري در خصوصيات شيميايي آن حاصل نمي‌شود.
هنوز با پيشرفت علم و تکنولوژي آب به عنوان يکي از پاک‌کننده‌هاي اصلي و قابل توجه از ديدگاه بشري ميباشد و هيچ ماده ديگري را نتوانسته‌اند جايگزين آن نمايند و لذا ما مسلمانان مفتخريم که در کتاب آسماني ما اين ويژگي منحصربه فرد آب دقيقاً بيان گرديده و در کتب و رساله‌هاي توضيح‌المسائل مجتهدين عاليقدر شيعه در احکام طهارت و مطهرات، آب به عنوان تطهير کننده اصلي عنوان گرديده است.
3- در سوره بقره آيه 74 خداوند متعال راجع به قساوت دل گروهي از انسانها به جوشش آب اشاره مي‌نمايد که از پاره‌سنگ‌ها نهرها ( چشمه‌ها) مي‌جوشد ولي دل بعضي از انسانها از سنگ سخت‌تر است.
از آيه فوق يک نکته علمي و يک نکته اخلاقي استنباط مي‌شود:
الف) نکته علمي:همانگونه که مي‌دانيم حجم آب در اثر جامد شدن افزايش مي‌يابد و وزن مخصوص آن يا دانسيته آن کاهش پيدا مي‌کند (يخ روي آب شناور مي‌ماند) با دارا بودن اين خاصيت آب مانند گوه‌اي عمل مي‌کند که قطعات کوچک و بزرگي از سنگ‌ها و صخره‌ها را در اثر نفوذ و يخ زدن جدا کرده و عملي شبيه فرسايش انجام مي‌دهد. همچنين آبهاي زيرزميني قادرند که عناصر موجود در مسير خود را از جمله سنگ‌هاي رسوبي را حل نمايد اعمال فوق ممکن است در پاره‌اي از نقاط سبب جوشش و ظهور آب از ميان سنگ‌ها و صخره‌ها گردد و لذا در آيه فوق بنظر مي‌رسد به اين قدرت ويژه آب اشاره شده است.
ب) نکته اخلاقي: احتمالاً به آثار گناه و معصيت اشاره مي‌کند که منتج به قساوت قلب انسانها گردد و لذا خداوند در آيه فوق ميفرمايد دل‌هايتان چون سنگ و يا سخت‌تر از آن شده است و اين هشدار بسيار مهم به انسانها و نتيجه عواقب نافرماني خداوند را بيان مي‌کند.
4- در سوره‌هاي بقره آيه 22، انعام آيه 99، جن آيه 16 خداوند آب را نعمتي فرستاده از آسمان و مايه برکت و منشاء روزي بشر معرفي مي‌نمايد.
امروزه با توجه به روش‌هاي مختلف برداشت آبهاي زيرزميني، بشر همچنان منشاء آب را در هر منطقه‌اي نزولات جوي مي‌داند و ايجاد باران مصنوعي نمونه‌اي از تلاش انسان در راستاي هدف فوق ميباشد و در آيات موصوف به صورت غير مستقيم لزوم جستجوي انسان و کسب آب از طريق جو را اشاره مي‌نمايد.
5- در پنج آيه خداوند به اهميت و قداست آب اشاره مي‌نمايد که آب گوارا را براي دوزخيان حرام گردانيديم و بهشتيان از اين نعمت استفاده مي‌نمايند.
آيات فوق عبارتند از سوره‌هاي اعراف آيه 50، ابراهيم آيه 16، واقعه آيه 68، کهف آيه 29، محمد آيه 15 در آيات مذکور به ارزش والاي اين نعمت خداوندي اشاره مي‌نمايد که در آخرت نيز يکي از پاداش‌هاي انسان جاودانه و بهشتي خوردن آب گوارا مي باشد و لذا لازم است در حفظ و پاسداري از منابع محدود آب شيرين کوشا بوده و از آلوده نمودن اين ماده حياتي خود‌داري نماييم تا به عقوبت کفران نعمت خداوند دچار نشويم.
6- چرخه آب :در آيه 17 سوره رعد، از آب به عنوان يک نعمت باقي و پايدار بر روي زمين اشاره مي‌گردد. در اين آيه چرخه آب در جهان بازگو مي‌شود. دانشمندان علم هيدرولوژي ثابت کرده‌اند که در طبيعت چرخه (سيکل) جاودانه‌اي وجود دارد به نام چرخه آب که در اثر آن آب از سطح درياها و اقيانوسها تبخير مي‌شود و به صورت باران و برف به زمين باز مي‌گردد و تا آنجا که دانش امروزه نشان مي‌دهد هيچ دليلي براي خارج شدن بخار آب ازجو زمين و وارد شدن به فضاي کيهاني وجود ندارد و اگر چنين پديد‌ه‌اي رخ مي‌داد باعث کاهش ذخيره هوا و آب در کره زمين مي‌شد و بدين ترتيب حجم کل آب در کره زمين ثابت است و چه زيبا در آيه قوق به اين نکته جالب اشاره شده است.
7- در آيات 11 و 12 سوره قمر و آيه 11 سوره حامه خداوند ميفرمايد که قوم‌هاي ستمگر مانند قوم نوح رابا آب به هلاکت رسانديم. به عبارتي خداوند اقوام سرکش و عصيان‌گر را با همين نعمت که سبب بقاء و منشاء حيات موجودات است به مجازات مي‌رساند.
نتيجه گيري:
1-با توجه به بند 1يافته هاخداوند آب را مايه حيات و منشاء تمامي گياهان و حيوانات و مايه هستي مي‌داند
وهمچنين حيات وزندگي آدميان را به آبي تشبيه نموده که از آسمان فرود مي آيد وموجب نمو نباتات مي گردد وسپس دوران کوتاه حيات نباتي آن به انجام وپايان مي رسد.نکته بسيار زيبا درهمان اصل تشبيه است که حيات،آب است وآب،حيات است.
2-باتوجه به بند2يافته ها خداوندآب را عامل وابزار اصلي طهارت قرار داده است و نقش پاگيزگي وطهارت بخشي آب توام با تاکيد اشاره شده است .
3-باتوجه به اشاره خداوند مبني براينکه آب به عنوان يک نعمت باقي و پايدار بر روي زمين ميباشد وبه چرخه آب اشاره دارد پس عدم آلوده نمودن اين نعمت والاي خداوند با عنايت به چرخش مداوم آن وتجمع آلودگيهاي مختلف بويژه شيمیایی ازجایگاه والایی برخورداراست.
4- باتوجه به بند5 یافته ها خداوند اشاره می فرماید در آخرت نيز يکي از پاداش‌هاي انسان جاودانه و بهشتي خوردن آب گوارا مي باشد و لذا لازم است در حفظ و پاسداري از منابع محدود آب شيرين کوشا بوده و از آلوده نمودن اين ماده حياتي خود‌داري نمائيم تا به عقوبت کفران نعمت خداوند دچار نشويم ومبادا با همين نعمت که سبب بقاء و منشاء حيات موجودات است به عذاب الهی گرفتار شویم.
منابع:
1- راهنماي آب – تأليف دکتر عباس کمالي‌زاده – انتشارات ايران علمي – سال 1364
2- آب شناسي – تأليف دکتر محمدرضا غفوري و دکتر سيدرضا مرتضوي – انتشارات دانشگاه تهران سال1367
3-دائره المعارف بزرگ اسلامي – جلداول – انتشارات مرکز دائره المعارف اسلامي
4-قرآن کريم
5-http://www.m.narjes.org/maaref/ghoraan/golchin/golchin4.htm
6- http://www.m.narjes.org/maaref/ghoraan/golchin/golchin2.htm
در طول تاريخ اب عامل مهمي در شکل دادن به روش زندگي بشر توسعه تکنولوژي ،زبان، وفرهنگ بوده است. مع الوصف هزاران سال است که انسان به طريق مختلف با انجام فعاليتهاي کشاورزي و صنعتي و… به راحتي اب اين نعمت مقدس خداوندي را الوده مي نمايد .رشد روز افزون جمعيت و بدنبال ان افزايش نياز به امکانات و مواد اوليه باعث شده است که آبهاي زير زميني وسطحي با مواد شيميايي جديدي آلوده شده و با گذشت زمان مخازن اب سالم وگوارا به تدريج آلوده شده و کيفيت آب بخصوص منابع محدود آب شيرين کاهش يابد.هدف ازمقاله مروري براهميت وارزش آب ازنظراسلام وقرآن کريم است.
مواد وروشها:
اين مطالعه بااستفاده ازمقالات،کتابها،سايتهاي اينترنتي ونيز بااستفاده ازآيات قرآن کريم جمع آوري شده است
يافته ها:
در بيشتر اديان ازجمله اسلام،مسيحيت ويهوديت آب ماده پاک کننده محسوب مي شود.در دين اسلام تنها پس از وضو گرفتن(شستن بخش هايي از بدن با آب پاک) مي توان فريضه نماز را بجا آورد.
دخالت درجريان طبيعي آبها درجهان اسلام از روزگار ي که مردم اين سرزمينها پي به ارزش کشاورزي برده اند اغاز شد و اثار اين گونه دخالتها در بين النهرين و حاشيه دجله و فرات از هزارهاي ششم پيش از ميلاد بدست امده است.
ظاهرا قديم ترين نوشته در باره سدهاي آب همان است که در عهد عقيق درباره برکه حضرت سليمان ع آمده است . اين برکه ها در جنوب بيت الحم جاي داشته است و هدف از ايجاد آنها اين بوده که آب باران در آنها جمع شده و از قنات مخصوصي به اورشليم جاري مي شد .
در قران مجيد هم ذکري از عرم به ميان امده است (فاز سلنا عليهم سيل العرم – سباء آيه 34)اين ظاهرا همان سدي بود که بلقيس در ميان دو کوه با سنگ و قير ساخته بود تا آب باران در آن جمع شود .در سالها ي اوليه فتح ايران فاتحان عرب آب شناسان آزموده ايراني را از سيستان به مکه برده تا در اطراف شهر مزارع کشاورزي احداث نمايند
در ابتدا وسرآغاز بخش عبادات فقيهان مبحث طهارت را مطرح مي کنند وبه بررسي احکام انواع آبها مي پردازند که خود نشان دهنده اهميت اين موضوع مي باشد ومي توان گفت مدخل وسر آغاز مباحث فقهي با روشني وطراوت آب شادابي مي يابد.(5)
اهميت وجايگاه آب درقرآن ازسويي ومفهوم عيني آن براي انسان ها وملموس بودن آن ودرعين حال لطافت وطراوت آن از سويي ديگر موجب شده است تا درقرآن کريم از براي بيان مفاهيم عالي درقالب تشبيه وتمثيل استفاده شود.(6)
با توجه به اين که دين مقدس اسلام از کوچکترين مسائل زندگي بشر فروگذار ننموده و آيات مقدس قرآن کريم به صورت مکرر نسبت به اهميت اين ماده در زندگي بشر اشاره نموده، با نگاه اجمالي به آيات قرآن کريم اشارات خداوند متعال به آب را بررسي مي‌نماييم.
در 33 آيه از قرآن کريم خداوند ميفرمايد: بعد از خلقت آسمان‌ها و زمين ما آب رافرو فرستاديم تا زمين مرده را زنده نمايد و آب را مايه حيات و منشاء تمامي گياهان و حيوانات و مايه هستي مي‌داند آيات فوق عبارتند از:
سوره‌هاي نحل آيه 10، ق آيه 9، نحل آيه 65، نمل آيه 60، عنکبوت آيه 63، روم آيه 24، مرسلات آيه 27، اعراف آيه 57، يونس آيه 24، هود آيه 7، ابراهيم آيه 32، حجر آيه 22، بقره آيه 164، فصلت آيه 27، زخرف آيه 11، کهف آيه 45، طه آيه 53، حج آيه 5، حج آيه 63، مؤمنون آيه 18، اعراف آيه 48، عبس آيه 25، نباء آيه 14، لقمان آيه 20، فاطر آيه 27، زمر آيه 21، انبياء آيه 30، ملک آيه 30، نور آيه 45، فرقان آيه 53، سجود آيه 8، مرسلات آيه 20، طارق آيه 6.
1- در قرآن به خاطر تقرب فوق العاده آب وزندگي وحيات درچندين مورد حيات انسانها وزندگي به آب نازل گشته از آسمان تشبيه شده است درآيه45 سوره کهف خداوند حيات وزندگي آدميان را به آبي تشبيه نموده که از آسمان فرود مي آيد وموجب ونمو نباتات مي گردد وسپس دوران کوتاه حيات نباتي آن به انجام وپايان مي رسد.نکته بسيار زيبا درهمان اصل تشبيه است که حيات،آب است وآب،حيات است. رويش ورشد نيز از برکات همين آب حيات است.نقش محوري آب درحيات وزندگي بشريت موجب گرديده است که خداوند سبحان خواندن خويش ونحوه خدا خواني را به نوعي به آب تشبيه نمايد وباطل جويان وگمراهان رابه کساني تشبيه سازد که به سوي آب دست دراز مي کنند تاقدري از آن را به لبان تشنه خويش رسانند اما هرگز کامشان سيراب نمي گردد در آيه 14 سوره رعد به اين موضوع اشاره شده است.(6)
امروزه انسان در کنکاش و جستجو در ساير کرات قبل از هر چيز به دنبال وجود و عدم وجود آب ميباشد. آخرين تحقيقات انجام شده در کره مريخ بيانگر اين است که زماني رود‌هايي از آب در آن جريان داشته و لذا امکان زندگي در آينده در کره مريخ و ساير کرات توسط دانشمندان در حال بررسي است. کره زمين تنها سياره منظومه شمسي است که در سطح آن بقدري آب وجود دارد که اقيانوسها بوجود آمده‌اند و 71% کره زمين به وسيله آب پوشيده شده است. کل تاريخ زمين با تاريخ اقيانوسها پيوند داشته است. اقيانوسها اعمال اساسي سطح زمين را تنظيم مي‌کنند. آنها منابع اصلي آب‌هايي هستند که در روي سطح زمين به صورت باران و برف بارش مي‌کند. باتوجه به ظرفيت حرارتي زياد آب، اقيانوسها يکي از مهمترين تنظيم‌کنندگان وضع آب و هوا ميباشد. در کره زمين بجز هوا هيچ ماده شيميايي ديگري به اندازه آب براي ادامه حيات اهميت ندارد و هيچ ماده ديگري به اندازه آب جزء محيط فيزيکي زمين محسوب نمي‌شود. بخار آن تشعشعات را جذب مي‌کند تا تعادل حرارتي مناسبي براي محيط زندگي ما بوجود آورد و به صورت مايع موجب فرسايش خاک و شکل گرفتن کره زمين مي‌شود خاک مفيد توليد مي‌کند مواد معدني و شيميايي دفعي از فعاليتهاي صنعتي و کشاورزي را در خود حمل و بهترين وسيله دفع مواد فوق بوده و خواهد بود.
اگر امروزه انسان قرن بيست و يکم به اين نکته پي برده است که يکي از نتايج ناگزير رشد صنعت و تکنولوژي و جوامع انساني آلودگي روز افزون منابع آب سطخ و زيرزمين ميباشد و به صورت يک فاجعه زيست محيطي در حال بروز است ده‌ها قرن قبل در کتاب آسماني دين مبين اسلام خداوند متعال به اهميت و ارزش اين ماده حياتي به دفعات و به عناوين مختلف اشاره فرموده و پيرامون آن احاديث و روايات مختلفي از ائمه معصومين نقل شده است... در دنياي کنوني يکي از شاخص‌هاي توسعه همه جانبه جوامع وجود منابع آب ميباشد. خشکسالي‌ها و کمبود روزافزون آب در بسياري از نقاط دنيا، بشر را به تعمق بيشتر و پي بردن به ارزش اين اده حياتي وادار نموده و بسياري از برنامه‌ريزي‌هاي اساسي کشورها در خصوص استفاده بهينه و صحيح از اين تعمت خداوند ميباشد.
2- خداوند متعال در آيه 43 سوره نساء و آيه 6 سوره مائده سفارش مي‌نمايد که براي طهارت و تطهير شدن و آماده شدن براي عبادت خداوند از آب استفاده نماييم.يعني خداوندآب را عامل وابزار اصلي طهارت قرار داده است.
در آيه اي خداوند ميفرمايد:وآبي از آسمان برايتان فرستاده شد تا شما را با آن پاک کند وپليدي شيطان را از شما دور سازد. دراين آيه نقش پاگيزگي وطهارت بخشي آب توام با تاکيد اشاره شده است.در اسلام نماز رکن اصلي دينداري وراهکار عمده ارتباط مخلوق وخالق بوده وقدم اول در برپايي نماز انجام وضو مي باشد يعني اين عبادت عظيم ومهم مدخلش آب وطهارت با آب است وگويا براي ارتباط با خدواند بوسيله نمازهم، احتياج به شادابي وطراوت بخشي اين پديده عظيم واين نعمت بزرگ الهي است.(5)
آب ماده فوق‌العاده‌اي است که در کليه خواص فيزيکي و شيميايي خود نسبت به ترکيبات مشابه فوق‌العاد ميباشد. يکي از خواص قابل توجه و مفيد آب قابليت بي‌نظير آن به عنوان حلال است در حقيقت آب را يک حلال جهاني مي‌نامند زيرا بسياري از مواد شيميايي شناخته شده در جهان در مقادير مختلف در آن محلول مي‌باشند و پس از عمل انحلال هيچ‌گونه تغييري در خصوصيات شيميايي آن حاصل نمي‌شود.
هنوز با پيشرفت علم و تکنولوژي آب به عنوان يکي از پاک‌کننده‌هاي اصلي و قابل توجه از ديدگاه بشري ميباشد و هيچ ماده ديگري را نتوانسته‌اند جايگزين آن نمايند و لذا ما مسلمانان مفتخريم که در کتاب آسماني ما اين ويژگي منحصربه فرد آب دقيقاً بيان گرديده و در کتب و رساله‌هاي توضيح‌المسائل مجتهدين عاليقدر شيعه در احکام طهارت و مطهرات، آب به عنوان تطهير کننده اصلي عنوان گرديده است.
3- در سوره بقره آيه 74 خداوند متعال راجع به قساوت دل گروهي از انسانها به جوشش آب اشاره مي‌نمايد که از پاره‌سنگ‌ها نهرها ( چشمه‌ها) مي‌جوشد ولي دل بعضي از انسانها از سنگ سخت‌تر است.
از آيه فوق يک نکته علمي و يک نکته اخلاقي استنباط مي‌شود:
الف) نکته علمي:همانگونه که مي‌دانيم حجم آب در اثر جامد شدن افزايش مي‌يابد و وزن مخصوص آن يا دانسيته آن کاهش پيدا مي‌کند (يخ روي آب شناور مي‌ماند) با دارا بودن اين خاصيت آب مانند گوه‌اي عمل مي‌کند که قطعات کوچک و بزرگي از سنگ‌ها و صخره‌ها را در اثر نفوذ و يخ زدن جدا کرده و عملي شبيه فرسايش انجام مي‌دهد. همچنين آبهاي زيرزميني قادرند که عناصر موجود در مسير خود را از جمله سنگ‌هاي رسوبي را حل نمايد اعمال فوق ممکن است در پاره‌اي از نقاط سبب جوشش و ظهور آب از ميان سنگ‌ها و صخره‌ها گردد و لذا در آيه فوق بنظر مي‌رسد به اين قدرت ويژه آب اشاره شده است.
ب) نکته اخلاقي: احتمالاً به آثار گناه و معصيت اشاره مي‌کند که منتج به قساوت قلب انسانها گردد و لذا خداوند در آيه فوق ميفرمايد دل‌هايتان چون سنگ و يا سخت‌تر از آن شده است و اين هشدار بسيار مهم به انسانها و نتيجه عواقب نافرماني خداوند را بيان مي‌کند.
4- در سوره‌هاي بقره آيه 22، انعام آيه 99، جن آيه 16 خداوند آب را نعمتي فرستاده از آسمان و مايه برکت و منشاء روزي بشر معرفي مي‌نمايد.
امروزه با توجه به روش‌هاي مختلف برداشت آبهاي زيرزميني، بشر همچنان منشاء آب را در هر منطقه‌اي نزولات جوي مي‌داند و ايجاد باران مصنوعي نمونه‌اي از تلاش انسان در راستاي هدف فوق ميباشد و در آيات موصوف به صورت غير مستقيم لزوم جستجوي انسان و کسب آب از طريق جو را اشاره مي‌نمايد.
5- در پنج آيه خداوند به اهميت و قداست آب اشاره مي‌نمايد که آب گوارا را براي دوزخيان حرام گردانيديم و بهشتيان از اين نعمت استفاده مي‌نمايند.
آيات فوق عبارتند از سوره‌هاي اعراف آيه 50، ابراهيم آيه 16، واقعه آيه 68، کهف آيه 29، محمد آيه 15 در آيات مذکور به ارزش والاي اين نعمت خداوندي اشاره مي‌نمايد که در آخرت نيز يکي از پاداش‌هاي انسان جاودانه و بهشتي خوردن آب گوارا مي باشد و لذا لازم است در حفظ و پاسداري از منابع محدود آب شيرين کوشا بوده و از آلوده نمودن اين ماده حياتي خود‌داري نماييم تا به عقوبت کفران نعمت خداوند دچار نشويم.
6- چرخه آب :در آيه 17 سوره رعد، از آب به عنوان يک نعمت باقي و پايدار بر روي زمين اشاره مي‌گردد. در اين آيه چرخه آب در جهان بازگو مي‌شود. دانشمندان علم هيدرولوژي ثابت کرده‌اند که در طبيعت چرخه (سيکل) جاودانه‌اي وجود دارد به نام چرخه آب که در اثر آن آب از سطح درياها و اقيانوسها تبخير مي‌شود و به صورت باران و برف به زمين باز مي‌گردد و تا آنجا که دانش امروزه نشان مي‌دهد هيچ دليلي براي خارج شدن بخار آب ازجو زمين و وارد شدن به فضاي کيهاني وجود ندارد و اگر چنين پديد‌ه‌اي رخ مي‌داد باعث کاهش ذخيره هوا و آب در کره زمين مي‌شد و بدين ترتيب حجم کل آب در کره زمين ثابت است و چه زيبا در آيه قوق به اين نکته جالب اشاره شده است.
7- در آيات 11 و 12 سوره قمر و آيه 11 سوره حامه خداوند ميفرمايد که قوم‌هاي ستمگر مانند قوم نوح رابا آب به هلاکت رسانديم. به عبارتي خداوند اقوام سرکش و عصيان‌گر را با همين نعمت که سبب بقاء و منشاء حيات موجودات است به مجازات مي‌رساند.
نتيجه گيري:
1-با توجه به بند 1يافته هاخداوند آب را مايه حيات و منشاء تمامي گياهان و حيوانات و مايه هستي مي‌داند
وهمچنين حيات وزندگي آدميان را به آبي تشبيه نموده که از آسمان فرود مي آيد وموجب نمو نباتات مي گردد وسپس دوران کوتاه حيات نباتي آن به انجام وپايان مي رسد.نکته بسيار زيبا درهمان اصل تشبيه است که حيات،آب است وآب،حيات است.
2-باتوجه به بند2يافته ها خداوندآب را عامل وابزار اصلي طهارت قرار داده است و نقش پاگيزگي وطهارت بخشي آب توام با تاکيد اشاره شده است .
3-باتوجه به اشاره خداوند مبني براينکه آب به عنوان يک نعمت باقي و پايدار بر روي زمين ميباشد وبه چرخه آب اشاره دارد پس عدم آلوده نمودن اين نعمت والاي خداوند با عنايت به چرخش مداوم آن وتجمع آلودگيهاي مختلف بويژه شيمیایی ازجایگاه والایی برخورداراست.
4- باتوجه به بند5 یافته ها خداوند اشاره می فرماید در آخرت نيز يکي از پاداش‌هاي انسان جاودانه و بهشتي خوردن آب گوارا مي باشد و لذا لازم است در حفظ و پاسداري از منابع محدود آب شيرين کوشا بوده و از آلوده نمودن اين ماده حياتي خود‌داري نمائيم تا به عقوبت کفران نعمت خداوند دچار نشويم ومبادا با همين نعمت که سبب بقاء و منشاء حيات موجودات است به عذاب الهی گرفتار شویم.
منابع:
1- راهنماي آب – تأليف دکتر عباس کمالي‌زاده – انتشارات ايران علمي – سال 1364
2- آب شناسي – تأليف دکتر محمدرضا غفوري و دکتر سيدرضا مرتضوي – انتشارات دانشگاه تهران سال1367
3-دائره المعارف بزرگ اسلامي – جلداول – انتشارات مرکز دائره المعارف اسلامي
4-قرآن کريم
5-http://www.m.narjes.org/maaref/ghoraan/golchin/golchin4.htm
6- http://www.m.narjes.org/maaref/ghoraan/golchin/golchin2.htm
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر